تعریف ADHD
کم‌توجهی-بیش فعالی یک بیماری طولانی‌مدت (مزمن) است که باعث اختلال در عملکرد اجرایی می‌شود؛ به این معنی که توانایی فرد را برای مدیریت احساسات، افکار و اعمال خود مختل می‌کند.
بسیاری از مردم فکر می‌کنند که ADHD محدود به دوران کودکی است؛ در حالی که این تصور اشتباه است. اختلال ADHD در بزرگسالان هم دیده می‌شود، اما در حقیقت ریشه در دوران کودکی فرد دارد.
شواهد نشان می‌دهد که تفاوت‌هایی در مغز، شبکه‌های عصبی و انتقال‌دهنده‌های عصبی (نوروترنسمیترها) افراد مبتلا به ADHD وجود دارد. درمان بیماری ADHD بزرگسالان با بیش فعالی کودکان یکسان است و اغلب شامل دارودرمانی و روان‌درمانی می‌شود.
انواع ADHD بر اساس نوع علائم
1 – نوع کم‌‌توجه
همان‌طور که از نام آن پیدا است، افراد مبتلا به بیش فعالی از نوع کم توجهی در تمرکز کردن، تکمیل وظایف و پیروی از دستورالعمل‌ها با مشکل مواجه می‌شوند. در مقابل، علائم بیش فعالی یا تکانشگری در آن‌ها کمتر دیده می‌شود. تحقیقات نشان می‌دهد که بیش فعالی از نوع عدم تمرکز در بین دختران شایع‌تر است.
2 – نوع بیش‌فعال- تکانشی
افراد مبتلا به این اختلال ممکن است هنوز هم در توجه کردن کمی مشکل داشته باشند، اما بیشتر از بیش فعالی و تکانشگری رنج می‌برند؛ به این معنی که بی‌قرار هستند، انرژی زیادی دارند، نمی‌توانند یک جا بنشینند، زیاد صحبت می‌کنند یا تمایل دارند صحبت دیگران را قطع کنند.
3 – نوع ترکیبی
بیشتر افراد مبتلا به ADHD نوع ترکیبی آن را تجربه می‌کنند؛ یعنی علائم کم‌توجهی و بیش فعالی-تکانشگری به یک اندازه در آن‌ها وجود دارد.
علائم adhd
علائم بیش فعالی در کودکان
- کم‌توجهی و بی‌قراری
- جنب‌وجوش بالای کودک
- عدم توانایی تنظیم و مدیریت وقت
- خیال‌پردازی و نادیده گرفتن اطراف
- عدم توانایی در برنامه‌ریزی و انجام وظایف
- فراموشکاری مداوم
- عدم کنترل خشم
- ناتوان بودن در تشخیص خطاها
- عدم تمرکز کافی در درس
- بی‌حوصله بودن برای انجام فعالیت‌های آرام
- عدم توانایی در بی‌حرکت ماندن و گوش دادن به دیگران
- رها کردن کارها به صورت نیمه تمام
- عدم توانایی در انجام کارها به ترتیب و حفظ توالی آن‌ها
- مشکل در منتظر ماندن برای نوبت خود
- عدم کنترل احساسات و هیجانات
- پرهیز از انجام کارها و فعالیت‌های ذهنی طولانی
- قطع کردن مداوم صحبت، بازی، فعالیت و کار دیگران
علائم بیش فعالی بزرگسالان
- نگرانی شدید، اضطراب و بی‌قراری
- بی‌انضباطی و حرکات جسمی بیش از حد
- عدم پیروی از دستورالعمل‌ها و شیوه‌های برنامه‌ریزی‌شده برای کار
- دیر انجام دادن کارها و وظایف محوله
- بروز رفتار پر خطر مانند رانندگی ناایمن
- عدم توانایی در تمرکز و توجه طولانی‌مدت
- ناتوان بودن در برنامه‌ریزی و سازماندهی کارها
- صحبت کردن و بیان افکار با سرعت بسیار بالا
- عدم کنترل و مدیریت احساسات و هیجانات
- حواس‌پرتی شدید
- بروز رفتارهای انفجاری مانند عدم کنترل خشم
- انجام کارهای فرعی و عدم توانایی پرداختن به امور اصلی
- تنوع‌گرایی
- وسواس
- تمایل به سیگار کشیدن یا مصرف مواد مخدر
علائم بیش فعالی مشترک بین کودکان و بزرگسالان
۱- کم‌توجهی
این نشانه ممکن است تا قبل از مدرسه رفتن کودکان مورد توجه قرار نگیرد. همچنین، بزرگسالان بیشتر در محل کار یا موقعیت اجتماعی آن‌ها را نشان می‌دهند. سایر نشانه‌های مرتبط با کم‌توجهی عبارت‌اند از:
- انجام دادن کارها با تاخیر
- ناتمام گذاشتن کارها و رفتن به سراغ فعالیت دیگر
- عدم تمرکز
- بی‌نظمی شدید
- انجام کارها به شکل نامرتب و بی‌دقت
- عدم توجه و جزئیات و اشتباهات سهوی
- حواس‌پرتی با کوچکترین صدا و رویداد بی‌اهمیت
- فراموشکاری در مورد فعالیت روزمره
- رویاپردازی بسیار قوی
- توانایی سازگاری پایین با دیگران
- نشنیدن صدای شما به دلیل غرق شدن در افکار خود
- مشکل در رعایت قوانین اجتماعی، گوش دادن به دیگران و درست صحبت کردن
۲ – تحرک بیش از حد
بی‌قراری مفرط و جنب‌وجوش بالا شایع‌ترین علائم adhd در کودکان نوپا، پیش‌دبستانی، سنین مدرسه، نوجوانان و بزرگسالان است. آن‌ها نمی‌توانند یک‌جا ثابت بنشینند و دائما باید حرکت کنند. سایر نشانه‌های مرتبط با تحرک بیش از حد عبارت‌اند از:
- در حالت نشسته هم بی‌قرار هستند و به هم می‌پیچند.
- به‌طور دائم از خواب برمی‌خیزند تا راه بروند.
- در زمان‌های نامناسب باید راه بروند یا بدوند.
- نمی‌توانند بازی‌های بی‌سروصدا یا سرگرمی آرام انجام دهند.
- دائما در حال حرکت هستند.
- بیش از حد معمول حرف می‌زنند.
- 3 – تحریک‌پذیری
افراد مبتلا به اختلال adhd با نشانه تحریک‌پذیری ممکن است به اشیاء یا افراد ضربه بزنند. در اغلب موارد، کودکان دارای علائم بیش فعالی بدون در نظر گرفتن عواقب، کارهای خطرناک انجام می‌دهند. شایع‌ترین نشانه‌های مرتبط با تحریک‌پذیری بالا در افراد مبتلا به ADHD عبارت‌اند از:
●بی‌قراری و بی‌تابی
●عدم تحمل برای انتظار کشیدن
●جواب دادن و حرف زدن قبل از سوال پرسیدن از او
●قطع کردن حرف دیگران به طور مکرر
●شروع به حرف زدن در زمان نامناسب
●عدم تحمل برای ایستادن در صف
●ایفاگر نقش بازدارنده در شرایط اجتماعی (با هنجار و مرسومات اجتماعی موافق نیست)
درمان ADHD
روش‌های مختلفی برای درمان adhd وجود دارد. بهترین درمان برای کودکان و بزرگسالان مبتلا به این اختلال درمانی است که بتواند علائم آن را به‌خوبی کنترل کند. در ادامه این بخش درباره تعدادی از بهترین روش‌های درمان بیش فعالی بدون دارو و درمان دارویی این اختلال توضیح خواهیم داد:
نوروفیدبک
یکی از روش‌های تخصصی که برای درمان اختلال بیش فعالی کاربرد دارد، روش نوروفیدبک است. این روش در بیش از 75 درصد از کودکان و بزرگسالان مبتلا به بیش فعالی تاثیر مثبت دارد.
از مهم‌ترین مزایای نوروفیدبک می‌توان به مواردی مانند عدم وجود عارضه و اثرات ماندگار و پایدار اشاره کرد. در این روش که با استفاده از فناوری‌های پیشرفته‌ای رایانه‌ای انجام می‌شود، مغز از حالت خواب‌آلودگی درمی‌آید و تمرکز و قدرت یادگیری آن افزایش می‌یابد.
بیوفیدبک
یکی دیگر از روش‌های غیرتهاجمی و مفیدی که برای درمان adhd مورداستفاده قرار می‌گیرد، بیوفیدبک نام دارد. این روش به بیماران مبتلا به بیش فعالی کمک می‌کند که عملکردهای فیزیولوژیکی بدن خود را بهتر کنترل کنند.
در بیوفیدبک برای نمایش اطلاعاتی مانند دمای پوست، تعداد ضربان قلب، فعالیت‌های عضلانی و میزان تنفس از دستگاه‌های الکترونیکی استفاده می‌شود. در درمان بیوفیدبک، بیماران یاد می‌گیرند که فعالیت‌های غیرارادی خود را به‌صورت آگاهانه کنترل کنند و آن‌ها را تحت‌تاثیر قرار بدهند.
طب سوزنی
طب سوزنی نیز یکی از روش‌های درمان اختلال بیش فعالی است و به کاهش و تسکین علائم آن کمک می‌کند. محققان بعد از مطالعاتی که انجام دادند، متوجه شدند که طب سوزنی نسبت به درمان دارویی با متیل فنیدات تاثیر بیشتری دارد و هیچ عوارض جانبی را ایجاد نمی‌کند. اگر والدین به‌طور مکرر از طب سوزنی برای درمان کودک پیش فعال خود استفاده کنند، به مرور زمان بدن کودک آن‌ها از نظر فیزیکی و هیجانی به تعادل می‌رسد.
رفتاردرمانی
به نوعی گفتگودرمانی که تمرکز آن روی مدیریت و کاهش رفتارهای غیرمفید است، رفتاردرمانی می‌گویند. هدف رفتار درمانی به‌عنوان یکی از روش‌های درمان adhd این است که رفتارهای غیرعادی کودکان و نوجوانان مبتلا به این اختلال را شناسایی کرده و به تغییر آن‌ها کمک می‌کند.
از مزایای استفاده از روش رفتار درمانی می‌توان مواردی مانند کمک به افراد بیمار برای داشتن احساس خوب نسبت به خود، بهبود آگاهی ذهن، افزایش اعتمادبه‌‌نفس، کاهش رفتارهای هیجانی و تکانشی، افزایش تمرکز، تنظیم احساسات، درمان اضطراب و افسردگی ناشی از بیش فعالی را نام برد.
خواب مناسب
الگوی خواب مناسب نیز در درمان اختلال بیش فعالی و رفع بی‌قراری و کاهش رفتارهای تکانشی کمک زیادی می‌کند. اکثر کودکان مبتلا به اختلال adhd با مشکلات خواب دست‌وپنجه نرم می‌کنند و علائم آن‌ها با بی‌خوابی تشدید می‌شود.
برای بهبود خواب همواره باید در ساعات قبل از خواب از نوشیدن قهوه و سایر نوشیدنی‌های حاوی کافئین پرهیز شود. عدم انجام فعالیت‌های بدنی قبل از خواب، داشتن برنامه منظم برای خوابیدن و بیدارشدن، تماشا نکردن فیلم و کارنکردن با گوشی یا لپ‌تاپ نکات دیگری هستند که رعایت آن‌ها به افزایش کیفیت خواب و کاهش علائم بیش فعالی کمک می‌کند.
خواب مناسب یکی از راه های بهبود بیش فعالی کودکان است.
آموزش و همکاری والدین
آموزش و همکاری والدین را نیز می‌توان به‌عنوان یکی از بهترین روش‌های درمان adhd معرفی کرد. درست است که هیچ یک از سبک‌های پرورش فرزند تاثیر در ابتلای کودکان به اختلال بیش فعالی ندارد؛ اما والدین با برخورد درست با فرزند خود می‌توانند علائم ناشی از بیش فعالی را در او کاهش دهند.
به‌عنوان مثال اگر والدینی به دلیل نداشتن آگاهی‌های لازم کودک پیش فعال خود را تنبیه کنند، علائم ناشی از این ییماری را در او تقویت می‌کنند. والدین برای افزایش آگاهی خود می‌توانند از برنامه‌های آموزشی مخصوصی که برای آن‌ها ارائه شده است، استفاده کنند.
تغذیه سالم، دوری از رنگ های خوراکی و آلرژن های غذایی
مطالعات انجام‌شده روی کودکان و نوجوانان مبتلا به بیش فعالی نشان می‌دهد که مصرف منیزیم و ویتامین D علائم ناشی از این اختلال را کاهش می‌دهد.
مصرف موادغذایی حاوی رنگ‌های خوراکی و آلرژن‌های استفاده‌شده در آدامس، کره، چیپس و غیره مانند هیدروکسی تولوئن بوتیله و هیدروکسی آنیزول بوتیله و غذاهای حاوی مواد شیمیایی مانند سالیسیلات مانند گوجه‌فرنگی، توت، هلو، پرتقال، سیب و غیره نیز این علائم را تشدید می‌کنند. در واقع یکی از روش‌های درمان adhd تغذیه سالم، دوری از رنگ‌های خوراکی و آلرژن‌های غذایی است.
ورزش و یوگا
ورزش و یوگا نیز به در درمان اختلال بیش فعالی تاثیر بسیار زیادی دارند. انجام ورزش‌هایی مانند بوکس، کاراته، ژیمناستیک، پیاده‌روی، بسکتبال، اسکی و همچنین رقص و یوگا باعث کاهش علائم ناشی از بیش فعالی، تقویت قدرت توجه و بهبود خلق‌وخو می‌شود.
فعالیت‌های بدنی با افزایش ترشح هورمون دوپامین در بدن در بهبود کیفیت خواب نیز موثر هستند. نتایج تحقیقات نشان می‌دهد که پسران مبتلا به adhd زمانی که در کنار درمان دارویی با درمان مکملی مانند یوگا استفاده می‌کنند، اضطراب و مشکلات اجتماعی کمتری دارند.
ایجاد محیط مناسب در مدرسه
اولیای مدرسه با ایجاد محیط مناسب در مدرسه و حمایت از کودکان مبتلا به اختلال بیش فعالی با ارائه زمان بیشتر برای حل تمرینات و انجام وظایف و آموزش مهارت‌های مطالعه می‌توانند به درمان adhd کمک کنند.
والدین نیز باید در کنار اولیای مدرسه و با انجام کارهایی مانند کمک به کودک هنگام انجام تکالیف، اجازه استراحت به کودک، تهیه یک چک‌لیست برای فعالیت‌های کودک و علامت زدن آن حین انجام کارها، تبدیل تکالیف مدرسه به چالش و بازی می‌توانند انگیزه فرزند خود را افزایش دهند و به درمان او کمک کنند.
گذراندن وقت بیرون از خانه
گذراندن وقت در بیرون از خانه نیز روش مفیدی برای درمان بیش فعالی محسوب می‌شود. اگر کودکان مبتلا به این اختلال را روزانه 20 دقیقه به بیرون از خانه ببرید تا در محیط‌های سرسبز و طبیعی به آرامش برسند، روحیه و تمرکز آن‌ها تقویت می‌شود.
تست adhd
ای دی اچ دی اختلالی عصبی‌رشدی است که در کودکان و بزرگسالان مشاهده می‌شود. تست adhd پرسشنامه‌ای است که به بررسی و تشخیص این اختلال در بزرگسالان می‌پردازد.
این پرسشنامه از هجده معیار DSM-IV-TR تشکیل شده است که شش سؤال اول پیش‌بینی‌کننده‌ترین علائم بیش فعالی را نشان می‌دهند.
علائمی که به اشتباه به adhd ربط میدن
علائم ناشی از برخی اختلالات سلامت روان، مانند اضطراب، افسردگی و سوءمصرف مواد مخدر و همچنین، علائم مرتبط با برخی بیماری‌ها، معمولاً با علائم اختلال کم‌توجهی بیش‌فعالی یا ADHD اشتباه گرفته می‌شود.
برخی علائم ADHD در واقع ناشی از مشکلات دیگر است و به انجام ارزیابی‌های دقیق‌تر نیاز دارد. این علائم می‌تواند با مشکلات خواب و حتی استفاده‌ی بیش‌از‌حد از فناوری‌های دیجیتالی نیز مرتبط باشد.
درمان ADHD در کلینیک سیرن
شما میتوانید با مشاهده هر گونه علامت مربوط به ADHD در خود یا فرزند خود، با مراجعه به کلینیک سیرن، توسط کادر مجرب تحت مشاوره و درمان قرار گیرید. با کلینیک سیرن در تماس باشید.
